زبان عربی
آموزش زبان عربی دبیرستان (حسین نوری / دبیر عربی)زبان عربی
آموزش زبان عربی دبیرستان (حسین نوری / دبیر عربی)قواعد درس دوم « علامت های اعراب فرعی 1 »
« علامت های اعراب فرعی 1 »
اعراب : به حرکت آخر کلمات معرب،« اعراب » گفته می شود.
معرب : به کلماتی گفته می شود که حرکت حرف آخر آنها
در شرایط مختلف تغییر می کند .
اعراب به سه شکل به کار
برده می شود:
1 ـ
اعراب ظاهری 2 ـ اعراب محلّی 3 ـ اعراب تقدیری
1- اعراب ظاهری : هر گاه علامت اعراب در آخر کلمات معرب ظاهر و آشکار
باشد آن را « اعراب ظاهری » می نامند و به دو شکل به کار برده می شود :
الف) اعراب اصلی ب) اعراب فرعی ) نیابی)
الف) اعراب اصلی : هر گاه کلمه ای در حالت رفع، ضمّه( ُ ٌ ) و در
حالت نصب ، فتحه ( 
َ ً ) و در حالت جرّ، کسره ( ِ ٍ ) و در
حالت جزم ، سکون ( ْ ) داشته باشد دارای « اعراب اصلی » می باشد .
مثال : لَمْ
یَکْتُبْ التِّلْمِیذُ الدَّرْسَ فِی الْبَیتِ .
لَمْ یَکْتُبْ :فعل مضارع و مجزوم به سکون ( اعراب اصلی)
اَلتّلِمِیذُ : فاعل و مرفوع به ضمه
( اعراب اصلی )
اَلدَّرْسَ : مفعول به و منصوب به فتحه ( اعراب اصلی )
اَلْبَیْتِ : مجرور به حرف جرّ و مجرور به کسره ( اعراب اصلی )
ب) اعراب فرعی یا نیابی : هر گاه کلمه ای در حالت رفع، نصب، جرّ و جزم به جای علامات اعراب اصلی از حروف یا حرکات
دیگری استفاده کند دارای« اعراب فرعی یا نیابی » می باشد .
اعراب فرعی یا نیابی شامل اسم های زیر می باشد :
اعراب فرعی با حروف : 1 ـ مثنّی / 2 ـ جمع سالم مذکر
/ 3 ـ اسماء خمسـه
اعراب فرعی با حرکت : 4 ـ جمع مؤنّث سالم / 5 ـ اسم غیر منصرف
1- مثنی :
اسمی است که
بر دو شخص یا دو حیوان و یا دو چیز دلالت دارد و برای ساختن آن به آخر اسم های
مفرد یکی از علامت های «انِ- ینِ» اضافه می کنیم . اسم مثنی همیشه دارای اعراب فرعی یا نیابی می باشد .
اسم های مثنی در حالت رفع با «ا» مرفوع می شوند ( به جای ضمّه ) و در حالت
نصب با «ی» منصوب می شوند ( به جای فتحه ) و در حالت جرّ با «ی» مجرور می شوند ( به جای کسره ) .
مثال
: رفع : جاءَ
التِّلمِیذانِ . ( فاعل و مرفوع به «ا» ) «
اعراب فرعی »
نصب : رَأَیْتُ التْلمِیذَیْنِ . ( مفعول به و منصوب به«ی» ) «
اعراب فرعی »
جرّ : سَمِعْتُ مِنَ التِّلمِیذَیْنِ
. ( مجرور به حرف
جرّ و مجرور به «ی» ) «
اعراب فرعی »
نکته : حرف « ی » درصورتی علامت جرّ است که قبل از آن اسم، حرف جرّ بیاید و یا آن اسم مضاف الیه باشد وگر نه حرف « ی » علامت نصب می باشد .
2- جمع مذکّر سالم: این
جمع به تمامی اسامی و صفات انسان مذکّر اختصاص دارد و برای ساختن آن به آخر اسم
های مذکّر و صفت مذکّر مفرد یکی از علامت های « ونَ
– ینَ » اضافه می کنیم . اسم جمع مذکّر سالم همیشه
دارای اعراب فرعی یا نیابی می باشد .
اسم های جمع مذکّر سالم در حالت رفع با « و» مرفوع می شوند ( به جای ضمّه ) و در حالت
نصب با «ی» منصوب می شوند ( به جای فتحه ) و در حالت جرّ با «ی» مجرور می شوند ( به جای کسره ) .
مثال
: رفع : جاءَ
الْمُعَلِّمُونَ . ( فاعل و مرفوع به
«و» ) « اعراب فرعی »
نصب : رَأَیْتُ الْمُعَلِّمِینَ . (
مفعول به و منصوب به «ی» ) « اعراب فرعی »
جرّ : سَمِعْتُ
مِنَ الْمُعَلِّمِینَ . (مجرور به حرف جرّ و مجرور به «ی» ) « اعراب فرعی »
نکته : حرف « ی » درصورتی علامت جرّ است که قبل از آن اسم،
حرف جرّ بیاید و یا آن اسم مضاف الیه باشد وگر نه حرف « ی » علامت نصب می باشد .
3- اسماء خمسـه : عبارتند از: « أَبْ،
أَخْ، ذُو، فُـــو،
حَــمْ ».
چون این اسمها در اعراب
مانند هم به کار می روند و علامت اعراب شان یکسان
است، اسماء خمسه نامیده می شوند ومعمولاً درجمله به اسم دیگری اضافه می شوند، یعنی مضاف واقع می گردند و دارای اعراب فرعی یا نیابی هستند .
اسماء خمسه در حالت رفع با « و» مرفوع می شوند ( به جای ضمّه ) و در حالت
نصب با «ا» منصوب می شوند ( به جای فتحه ) و در حالت جرّ با «ی» مجرور می شوند ( به جای کسره ) .
مثال : رفع : جاءَ أَبُــوکَ . (فاعل و مرفوع به « و» ) « اعراب فرعی »
نصب : رَأَیْتُ أَبـاکَ . (مفعول به و منصوب به «ا» ) « اعراب
فرعی »
جرّ : سَمِعْتُ مِنْ أَبِیـکَ . (مجرور به حرف جرّ و مجرور به «ی » ) « اعراب
فرعی »
نکته : دراسم های
مثنی وجمع سالم مذکّرسالم واسماء خمسه چون علامت اعراب آنها
حروف می باشد، به آنها « اعراب فرعی به حروف » گفته می شود
.
